ماتریس سوات چیست و چرا به آن نیاز داریم ؟
در این بخش قصد داریم به تشریح چیستی و چرایی کاربری ماتریس سوات Swot بپردازیم.
مهمترین پارامترهای ماتریس سوات
انواع مدل های ماتریس سوات
انواع استراتژی های ماتریس سوات
چند نمونه ماتریس سوات برای کسب و کار اینترنتی
ماتریس سوات SWOT را می شناسید؟ آیا تاکنون از ماتریس سوات SWOT برای کسب و کار اینترنتی خود استفاده کرده اید؟ در این مقاله می خواهیم همه چیز را در مورد ماتریس سوات SWOT توضیح دهیم پس همراه ما باشید.
ماتریس یا تحلیل SWOT یا سوات در واقع یک چارچوبه که برای تعیین و تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای یک سازمان به کار میره. SWOT برگرفته از سرواژه همین چهار کلمه هست.
هدف اصلی تحلیل سوات افزایش آگاهی نسبت به عواملیه که در تصمیم گیری تجاری یا پیاده سازی یک استراتژی کسب و کار نقش دارن. برای این کار، ماتریس SWOT محیط داخلی، خارجی و عواملی که روی متناسب بودن یک تصمیم تاثیر میذارن رو تحلیل می کنه.
کسب و کارها معمولا از تحلیل سوات استفاده می کنن، اما ماتریس SWOT توسط سازمان های غیرانتفاعی و در حد کمتری افراد برای ارزیابی های شخصی هم مورد استفاده قرار می گیره. سوات همچنین برای ارزیابی ابتکارات، محصولات یا پروژه ها استفاده میشه.
به عنوان مثال، مدیران فناوری اطلاعات میتونن برای ایجاد قالب برنامه ریزی استراتژیک کسب و کار یا اجرای یک تحلیل رقابتی از سوات استفاده کنن. مبتکر چارچوب سوات آلبرت هامفری شناخته میشه که در دهه های 1960 و 1970 در موسسه تحقیقات استنفورد این چارچوب رو آزمایش کرد.
تجزیه و تحلیل SWOT در ابتدا برای تجارت و بر اساس داده های لیست Fortune 500 توسعه داده شد. این چارچوب توسط انواع سازمان ها به عنوان ابزاری برای کمک به طوفان فکری و تصمیم گیری های تجاری بهتر مورد استفاده قرار گرفت.
ویژگی های ماتریس سوات SWOT
ماتریس SWOT یک ابزار تحلیلی است که برای ارزیابی نقاط قوت (Strengths)، نقاط ضعف (Weaknesses)، فرصت‌ها (Opportunities) و تهدیدها (Threats) یک شرکت، یک محصول یا یک استراتژی استفاده می‌شود. این ماتریس به کمک تجزیه و تحلیل عوامل داخلی و خارجی که تأثیری بر عملکرد یا استراتژی‌ها دارند، می‌آید. از فعالیت‌هایی که برای استفاده از این ماتریس انجام می‌شود می‌توان به جمع‌آوری اطلاعات، تحلیل نقاط قوت و ضعف داخلی، شناسایی فرصت‌ها و تهدیدهای خارجی، و سپس اتخاذ تصمیمات استراتژیک اشاره کرد.
ماتریس SWOT یک ابزار مفید برای برنامه‌ریزی استراتژیک است و می‌تواند به شرکت‌ها و سازمان‌ها کمک کند تا بهترین تصمیمات را در مورد جهت‌گیری و توسعه خودشان بگیرند. با تحلیل عوامل داخلی و خارجی، می‌توان بهترین استراتژی‌ها را برای بهره‌وری بیشتر و رشد پایدار شناسایی کرد. این ماتریس همچنین می‌تواند به شناسایی ریسک‌ها و فرصت‌هایی که احتمالاً برای یک شرکت وجود دارد، کمک کند. از طریق استفاده از این ابزار، شرکت‌ها می‌توانند به بهبود عملکرد و رشد پایدار دست یابند.
ماتریس سوات شامل چه بخش هایی می باشد؟
همونطوری که از اسم SWOT مشخصه، این ماتریس دارای چهار بخش هستش:
- خصوصیات و منابع داخلی که از خروجی موفقیت آمیز پشتیبانی می کنن؛ این خروجی میتونه خط تولید متنوع، مشتریان وفادار و خدمات مشتری قوی باشه.
- عوامل و منابع داخلی که دستیابی به موفقیت رو دشوارتر می کنن؛ برند ضعیف، بدهی بیش از حد یا کارکنان نامناسب و آموزش ناکافی از جمله این عوامل هستن.
- عوامل خارجی که سازمان میتونه روی اونها سرمایه گذاری یا از اونها استفاده کنه، مثل تعرفه های صادراتی مطلوب، مشوق های مالیاتی یا فناوری های جدیدی که توانمندی های تازه ای رو فراهم می کنن.
- عوامل خارجی که میتونه موفقیت واحد تجاری رو به خطر بندازن، مثل افزایش رقابت، تضعیف تقاضا یا زنجیره تامین نامطمئن.
به شیوه‌ی مشابه، اگر فرصت، تهدید، قوت و ضعف را از استراتژی بگیریم، بخش مهمی از استراتژی را کمرنگ کرده‌ایم. چهار واژه‌ای که معمولاً آن‌ها را به واسطه‌ی حرف اول معادل‌های انگلیسی‌شان، به عنوان SWOT یا ماتریس SWOT می‌شناسیم:
- فرصت (Opportunity)
- تهدید (Threat)
- قوت (Strength)
- ضعف (Weakness)
ماتریس SWOT را می‌توان از قدیمی‌ترین ابزارهای استراتژی دانست و تحلیل SWOT بر اساس این ماتریس، به بخش استانداردِ بسیاری از کتاب‌ها و مراجع رسمی در زمینه‌ی استراتژی و تفکر استراتژیک تبدیل شده است (گاهی اوقات این ماتریس را ماتریس سوات یا مدل سوات می‌خوانند).
بنابراین موارد زیر می‌توانند نمونه‌هایی از قوت و ضعف در یک کسب و کار (SW) باشند:
- نقدینگی بالا / پایین
- دسترسی داشتن یا نداشتن به دانش فنی و تخصصی
- فرهنگ سازمانی بسیار مولد یا غیر مولد
- در اختیار داشتن یک پایگاه قدرتمند در میان مشتریان
- سهم بالا یا پایین هزینه‌ی منابع انسانی در ساختار هزینه های کسب و کار
- دسترسی ساده یا دشوار به منابع حیاتی برای کسب و کار
- انگیزه‌ی بالا یا پایین نیروی کار
- کیفیت بالا یا پایین محصولات
- دسترسی یا عدم دسترسی به یک شبکه توزیع قدرتمند
ماتریس SWOT را نباید با تحلیل SWOT اشتباه بگیریم. این ماتریس، صرفاً شیوه‌ای برای نمایش وضعیت موجود یک کسب و کار است. اما هدف اصلی از فهرست کردن نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدید، بررسی گزینه‌های استراتژیک پیش روی یک کسب و کار است. وگرنه فهرست کردن نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدید، به خودی خود نمی‌تواند معجزه کند و تأثیری داشته باشد.
به همین علت، گام بعد از تعیین مولفه‌های S و W و O و T در روش SWOT این است که رابطه‌ی آن‌ها با یکدیگر و تأثیر آن‌ها بر یکدیگر را در نظر بگیریم:
معرفی نقاط ضعف و قدرت تحلیل SWOT
از جمله مزایای استفاده از روش تحلیلی ماتریس سوات میشه به موارد زیر اشاره کرد:
- تجزیه و تحلیل در واقع یک نمایش بصری از عوامل تاثیرگذار روی موفقیت یا عدم موفقیت کسب و کار، پروژه، ابتکار یا فرد رو فراهم می کنه. اینطوری میشه خیلی سریع تشخیص داد که آیا کسب و کار در مسیر رسیدن به یک هدف قرار داره یا نه.
- تجزیه و تحلیل سوات با درگیر کردن اعضای با تجربه از تیم های مرتبط به هم، میتونه دیدگاه ها و رویکردهای مختلف رو تشویق کنه.
- تنوع بالا میتونه به یک تحلیل سوات اجازه بده تا هر عنصر رو برجسته کنه و ایده های خلاقانه و مشکلات نادیده گرفته شده رو که در غیر اینطور ممکنه مورد توجه قرار نگیرن رو آشکار کنه.
اگرچه برای درک بسیاری از پویایی هایی که روی موفقیت تاثیر میذارن، داشتن تصویری کلی و فوری از ماتریس SWOT مهمه، اما تجزیه و تحیلی سوات محدودیت هایی هم داره. در ادامه به چند مورد از این محدودیت ها اشاره می کنیم.
- تجزیه و تحلیل ممکنه همه عوامل مرتبط رو شامل نشه، چرا که بعضی از نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها میتونه به راحتی نادیده گرفته یا اشتباهی درک بشن.
- ورودی برای هر عنصر اغلب میتونه تجربی یا ذهنی باشه و چشم انداز ناهمواری رو ارائه بده.
- از اونجایی که عوامل فقط در یک مقطع خاص ثبت میشن و نحوه تغییر این عوامل در طول زمان نشون داده نمیشه، بینش پیشنهادات SWOT ماندگاری محدودی دارن.
در تعریف swot گفتیم که یکی از روش‌های تحلیل کسب‌وکار است که به شناسایی و درک مسائل مهم کسب‌وکار کمک می‌کند. در این روش، باید با نگاهی تیزبین، کسب‌وکار و محیط رقابتی یا همان بازار را برانداز و نقاط ضعف و قوت کسب‌وکارتان را لیست کنید.
سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که چرا باید چنین ارزیابی و تحلیلی انجام دهید؟ در واقع، ماتریس swot چه مزیتی دارد؟ از مهمترین مزایای این ماتریس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
کاربردهای متنوع
برای استفاده از ماتریس سوات با هیچ محدودیتی روبه‌رو نیستید. به بیان ساده‌تر، شرکت‌های کوچک و بزرگ، سازمان‌های دولتی و خصوصی در فعالیت‌های مختلفی مانند تحلیل رقابتی، تحقیقات بازار، توسعۀ محصول و برنامه‌ریزی استراتژیک، می‌توانند از این روش استفاده کنند.
مقرون‌به‌صرفه
ماتریس swot روشی ساده است که به دانش بالا و ابزار تخصصی نیاز ندارد؛ درنتیجه، هر یک از کارکنان شرکت که شناخت کاملی از کسب‌وکار و محیط آن دارند، می‌توانند از این روش به‌عنوان یک ابزار کم‌هزینه استفاده کنند.
شناخت بهتر رقبا
تحلیل ماتریس سوات به شما کمک می‌کند رقبا و مزیت‌های رقابتی خود را بیش از پیش بشناسید. در واقع، تحلیل اطلاعات این جدول به شما اجازه می‌دهد یک استراتژی داشته باشید که در آن با در نظر گرفتن تهدیدهای خارجی (رقبا)، از نقاط قوت داخلی (مزیت‌های رقابتی) برای استفادهٔ حداکثری از فرصت‌ها بهره ببرید.
انواع استراتژی های ماتریس سوات
در این بخش می توانید برخی از مهمترین استراتژی های قابل پیاده سازی در ماتریس سوات را مشاهده کنید.
تعیین استراتژی یا همان راه‌ها و مسیرهای رسیدن به هدف یکی از ضروری‌ترین و مهمترین گام‌های مدیریت کسب‌وکار می‌باشد. اما اکنون که ماتریس SWOT نوشته شده است و موارد مربوط به هر کدام از مؤلفه‌های آن یعنی نقاط قوت (Strengths)، نقاط ضعف (Weaknesses)، فرصت‌ها (Opportunities) و تهدیدها (Threats) نوشته شده است، باید بتوانیم از این چهار مؤلفه استفاده کنیم و با ترکیب آن‌ها استراتژی‌ها را استخراج کنیم.
بنابراین اولین گام در استخراج استراتژی، ترکیب کردن چهار مؤلفه‌ی نوشته شده در ماتریس SWOT است. در گام دوم به سراغ موارد نوشته شده در نقاط ضعف و تهدیدها می‌رویم و با ظرافت و دقت بیشتری آن‌ها را مطالعه و بررسی می‌کنیم. تلاش ما باید در آن جهت باشد که سعی کنیم راهکاری برای رفع نقاط ضعف داخلی خود پیدا کنیم و همچنین بررسی کنیم آیا راهی برای مقابله با تهدیدهای پیش‌بینی شده وجود دارد یا خیر.
پس از بررسی تمام موارد ذکر شده در نقاط ضعف و تهدیدها و نوشتن یک یا چند راهکار جهت پوشش نقاط ضعف و مقابله با تهدیدهای خارجی، اکنون نیم نگاهی به دو مؤلفه‌ی دیگر یعنی نقاط مثبت و فرصت‌های خارجی می‌اندازیم. این دو مؤلفه بیانگر ظرفیت‌های بالقوه ما در راه مقابله با تهدیدها و پوشش نقاط ضعف است.
در چهارمین گام تلاش می‌کنیم راهکارهای نوشته شده در گام دوم (به منظور مقابله با تهدیدها و پوشش نقاط ضعف) را با ظرفیت‌های بالقوه یکی پس از دیگری تطبیق دهیم. در این مرحله در تلاش هستیم که از تمام امکانات، توانایی‌ها و ظرفیت‌های بالقوه‌ی خود استفاده کنیم و با تبدیل آن‌ها به ظرفیت بالفعل، راهکارهای نوشته شده را به واقعیات نزدیک‌تر کنیم. توجه به این مرحله می‌تواند ما را از رویاپردازی‌ها دور نماید و سبب پرهیز از نوشتن راهکارهای رؤیایی شود. اگر راهکاری ارائه شده در نهایت با واقعیات و توانایی‌های فعلی فاصله‌ی زیادی داشته باشند، طبیعتاً استراتژی‌های نوشته شده هیچ اثری نخواهند داشت و ممکن است حتی منجر به نتیجه‌ی معکوسی در افزایش شفافیت مسیر رسیدن به هدف شود.
در پنجمین و آخرین گام تلاش می‌کنیم دو لیست طراحی نماییم. لیست اول شامل تمام راهکارهایی است که با اطمینان بیشتری نسبت به سایر راهکارها نسبت به محقق شدن آن‌ها ایمان و باور داریم. این لیست در واقع استراتژی‌هایی است که از دل ماتریس SWOT استخراج شده است. اما لیست دوم شامل راهکارهایی است که مقداری با واقعیات و ظرفیت‌های فعلی و موجود ما فاصله دارند. این لیست را در گوشه‌ای حفظ می‌کنیم و آن را به عنوان راهکارهای جایگزین ذخیره می‌نمایم. اما نگه داشتن لیست دوم به چه دردی می‌خورد؟
